Cof i Dirwedd - Elysium Gallery

Rhagolwg: Dydd Gwener 18 Medi, 7yh

Arddangosfa’n parhau tan 23 Rhagfyr

Oriel ar agor: Dydd Mercher – Sad 11yb – 9yh

Mae oriel elysium yn cyflwyno saith artist sy’n archwilio’r tir trwy ymchwilio i’r berthynas rhwng tirwedd, hanes a hunaniaeth trwy eu profiadau personol, eu canfyddiadau, a’u naratifau, i ddangos ymchwiliad unigryw i destun tirwedd: yn enwedig sut mae’r gorffennol yn argraffu ei hun ar y presennol yn ein hamgylcheddau ffisegol.

Mae Cof i Dirwedd yn ystyried ein perthynas ag amser a lle fel un haenog a chymhleth. Gall cyfarfyddiadau gofodol â thirwedd ymgorffori ac ysgogi amrywiaeth o ganfyddiadau, prosesau, digwyddiadau, atgofion a phrofiadau y mae eu gwreiddiau’n ddwfn mewn amser, gan ddwyn i gof gliwiau i hanes hynafol straeon, mythau a chwedlau sy’n atseinio hyd heddiw.

Artistiaid

Lucien Anderson & Connie Hurley

Mae gweithiau Lucien Anderson (g. 1992, Huddersfield) yn fras alegorïaidd, yn eistedd fel arteffactau wedi’u trwytho â naratif personol. Wedi’u cyffroi gan fywyd bob dydd, perthyn a byrhoedledd, mae ffurfiau atgofus tai a chychod yn fotiffau sy’n codi dro ar ôl tro. Yn siglo rhwng pwrpas a mympwyoldeb, mae unrhyw oblygiad swyddogaeth yng ngwaith Anderson yn cael ei danseilio gan chwareusrwydd mympwyol. O ystyried maint, yn gorfforol ac o ran uchelgais, mae Anderson yn ymddiddori yn y syniad o “yr ymdrech”, arloeswyr ar y ffiniau, goroesiad, gwytnwch tawel, a chwedl y cowboi.

Gan ymgorffori gwrthrychau a defnyddiau beunyddiol, mae ei waith yn onest, ac mae ei iaith weledol wedi’i fudo.
Mae Anderson yn gwrthod deunydd newydd, yn hytrach mae’n chwilio’n ddetholus o’r hyn sydd ganddo o’i gwmpas. Trwy hyn, ac anrhydeddu technegau traddodiadol, mae yna ildio o’r ego. Mae Anderson yn derbyn ac yn cofleidio priodweddau cynhenid y deunydd y mae’n ei ddewis; mae’n rhoi iddo a’n derbyn wrtho.

Gan sianelu ysbryd y storïwr, mae Connie Hurley (g. 1994, Llundain) yn gwneud gwaith sy’n symud rhwng cerflunio, curadu, hunan-ffuglen arbrofol, cyfeillgarwch a hwyluso. Gyda chwilfrydedd a dull dysgu ymarferol, mae ganddi ddiddordeb mewn dulliau DIY o wneud, strwythurau cymorth cymdeithasol rhywedd, llên a chariad gyda ffocws penodol ar hanesion dychmygol, ffyrdd anllythrennog o archifo a thystiolaeth o fodolaeth. Am y tro, mae Connie wedi’i chyffroi gan rannu ac mae’n gweithio’n rheolaidd gydag artistiaid eraill i gynhyrchu gwaith cydweithredol, sydd ynghynt wedi bod ar ffurf cyhoeddiadau, digwyddiadau, gwrthrychau, nosweithiau clwb, caneuon, sgyrsiau, ac arddangosfeydd.

Wedi’i geni o ddiddordeb cyffredin mewn antur awyr agored, adrodd straeon a ‘rhoi cynnig arni’, i Cof i Dirwedd mae Anderson a Hurley yn cynnig Twice more and then never again (Dwywaith yn fwy ac yna byth eto). Wedi’u hysbrydoli gan hanes dyfrllyd suddedig Doggerland (6500 – 6300 BCE), dulliau eraill o fyw yn y 1970au, a’r llifogydd sydd ar ddod (a ragwelir erbyn 2050) yn Abertawe, mae Anderson a Hurley yn adeiladu cwch gwely i ddianc ynddo.

Yn ‘On Time and Water’ (Ar Amser a Dŵr) mae Andri Snær Magnason yn disgrifio sut mae amser daearegol yn dal i fyny ag amser dynol, ac mae eiliadau daearegol arwyddocaol (e.e., ymdoddiad rhewlif olaf Gwlad yr Iâ) bellach yn digwydd ar gyfradd cynyddol ddramatig. Mae’r digwyddiadau hyn a barhaodd ar un adeg filoedd o flynyddoedd bellach yn datblygu yn oes un person. Yn hytrach na bod yn anganfyddadwy, maent bellach yn llywio naratifau dynol cyflawn, dechrau canol a diwedd, maent yn dod yn anecdotau ac alegorïau, gan lywio straeon a drosglwyddir trwy’r cenedlaethau. Wrth briodi’r syniad hwn â syniad Kurt Vonnegut o amser fel ‘cadwyn o fynyddoedd yn ymestyn allan o’n blaenau, gyda phob eiliad yn weladwy ar unwaith ac am gyfnod amhenodol’ mae Anderson a Hurley wedi bod yn meddwl am orlif. Wrth edrych ymlaen, fe welwn beth sydd i ddod gyda newid hinsawdd, ac wrth edrych yn ôl gwelwn y Doggerland coll a suddedig – mae hyn yn golygu bod llifogydd epig ar fin digwydd ac eisoes yma.

Wrth i’r stormydd gychwyn yn y pellter, rydyn ni’n llwytho’r cwch gwely, yn cydio yn ein sanau sych, ein cwilt i gysgu o dan, rydyn ni’n barod i symud ymlaen, i’r orlif ddod a’r glaw i ddechrau, i gael ein hamlyncu eto

Mae’r cwch yn eistedd yn dawel rhwng chwedl ac arteffact fel ffordd damcaniaethol i oroesi hanes dyfodol nawr. Fel paratowyr dydd y farn nomadig neu anturwyr gwyllt o Oes Aur Archwilio, mae’r cwch yn llawn dop o bopeth y mae Anderson a Hurley yn ei ystyried yn hanfodol ar gyfer bywyd ar y môr; offer gwersylla sylfaenol, offer tincran, gwely pren elfennol, cwilt, a sanau wedi’u gwau â llaw – caled gyda dŵr halen. Gwneir hyn i gyd â llaw neu wedi’u sborio a’i bacio i gorff eu cwch 8 troedfedd. Mae’r gwrthrychau hyn yn ymgorffori natur gylchol byw yn y gorlifdiroedd – rhwng dyfrlun a thirwedd, ddydd a nos, yn wlyb a sych, yn gynnes ac yn oer. Mae’r rhythm hwn yn adlais o’r llifddyfroedd – yn codi ac yn cilio, yn arnofio, ac yn daearu.

Caroline Bugby

Mae Caroline Bugby yn gwneud gwaith sy’n datgelu straeon daearegol ac archeolegol o dirwedd Caint lle mae’n byw. Mae ei cherfluniau a’i gosodiadau yn archwiliad chwareus a barddonol o hanes dwfn y dirwedd. Yn ddiweddar mae Caroline wedi bod yn ystyried y cyfnod Cretasaidd, 100 miliwn o flynyddoedd yn ôl, a ffurfiodd gymaint o’i thirwedd leol. Roedd yn gyfnod o wres, pan oedd llawer o’r DU o dan y dŵr, dan fôr bas cynnes. Ffurfiodd yr amodau hyn y darnau enfawr o sialc sy’n gorwedd o dan y twyni sy’n nodweddiadol o Dde Lloegr.

Porth cerfluniol yw Outrageous Cretaceous (Cretasaidd Gwarthus) – porth bwaog rhyfedd i’r gwyliwr ei groesi. Mae’r ffurf lled-haniaethol hon yn dirwedd sialcaidd, â tho gwyrdd, ac anghenfil cartŵn yn dangos dannedd stalacit. O’r tu mewn i’r cerflun daw llais, recordiad sain sy’n cyfleu’r prosesau alcemegol anhygoel sydd wedi digwydd i greu tirweddau sialc dros filiynau o flynyddoedd. Yn hongian yn y gofod mae cylchoedd byw o liw chwyrlïol, Geology Slices (Tafellau Daeareg), pob un yn ail-greu rhan o’r map daearegol; y gwyrdd yn cynrychioli’r sialc.

Mae’r darn sain sy’n rhan o’r gosodiad yn adlewyrchu ar y prosesau trawsnewidiol a greodd y sialc – o algâu i ddiodlo i’r defnydd briwsionllyd gwyn rydym mor gyfarwydd ag ef heddiw. Cyfeirir at bryderon ynghylch newid hinsawdd a cholli cynefinoedd yn ein moment bresennol drwy edrych ar amodau’r Cretasaidd, gyda’i gapiau iâ yn toddi, lefelau’r môr yn codi a difodiant torfol. Felly, gellid ystyried yr Anthropocene yn Cretasaidd ysgytwol, neu warthus. Mae’r planhigion a’r glöynnod byw y mae eu henwau wedi’u rhestru fel llafar-gân ar ddiwedd araith y porth i gyd yn dibynnu ar laswelltir sialc ar gyfer eu cartref. Mae’r cynefin bregus hwn yn dod yn fwyfwy prin, gydag 80% wedi’i golli ers yr Ail Ryfel Byd.

Gwahoddir ymwelwyr i ymgysylltu â’r porth, drwy groesi’r trothwy rhyfedd hwn ac ystyried ein lle yn y naratif hir a mawreddog iawn o’r creigiau dan ein traed.

Isabella Campbell

Wedi’i lleoli yng Nghymru, mae ymarfer Isabella wedi’i dylanwadu’n sylfaenol gan dirwedd wledig Gorllewin Cymru lle cafodd ei magu yn blentyn. Gan ddilyn themâu amseroldeb, canfyddiad, ac ymdeimlad o le, mae ei methodoleg yn dilyn yn yr un modd ag ymarferwyr Japaneaidd a pheintwyr Argraffiadol: gan gyfleu profiad lle.

‘Mae TEIFI yn gorff o waith ffotograffig hirdymor sy’n ymwneud â ffenomenau afon rwy’n byw wrth ei hymyl yng nghefn gwlad Cymru. Mae’r gwaith wedi’i wneud yn sensitif mewn ymateb i’r amgylchedd ac wedi dod yn gyfres o fyfyrdodau peintiol, yn mynegi egni amgylcheddol diamser yr afon er mwyn cyfleu’r un profiad a gefais wrth ei gwneud, gan ailymweld â hi’n gyson dros bob tymor, dros nifer o flynyddoedd.’

Sara Dudman

Disgrifir Sara Dudman (g. 1964, East Anglia), fel ‘chwiliwr-rhannwr’ orau. Mae hi’n gweithio ar ei phen ei hun ac mewn partneriaeth ag eraill. Mae ei hymarfer yn cynnwys cerdded fel ymchwil, chwilota, gwneud paent, paentio, arlunio, curadu, dyfeisio ac arwain prosiectau artistig lleol a chreu cyfarfyddiadau cyfranogol. Mae ei gwaith yn deillio o’r dwys angen i ddeall ac adolygu’n well ein perthynas â’r byd a’i fyrdd o drigolion â’u perthnasoedd cydgysylltiedig.

Mae hi’n heliwr-gasglwr cyfoes, yn chwilio nid yn unig am y deunyddiau crai y mae’n gwneud paentiau a phasteli â nhw, ond yn chwilio’r straeon a’r hanesion y mae pob cam o’u traed yn eu datgelu, gyda chymorth gan gymdeithion ar ei theithiau cerdded ‘Nomadic-Sporadic’. Mae’n arddangos yn helaeth yn y DU a thu hwnt ac yn gweithio mewn partneriaethau i arwain prosiectau rhyngddisgyblaethol a chydweithredol sy’n seiliedig ar y dirwedd. Ers dechrau 2020, mae locws ei hymarfer wedi symud o breswyliadau anghysbell a gwyllt, i adnabod ei hardal ei hun yn Ne-orllewin Lloegr. Mae Sara wedi bod yn Artist Preswyl gyda Chynllun Partneriaeth Tirwedd Chase and Chalke ers Ionawr 2022.

Mae’r paentiadau yn yr arddangosfa yn defnyddio’r prosesau peintiol hynaf i ddehongli’n dyner newidiadau naturiol a dynol mewn amgylcheddau arfordirol, yn benodol Aber afon Hafren. Gan ymgymryd â phreswyliad teithiol, achlysurol ar hyd arfordir Gwlad yr Haf, casglodd Sara fwd llanw isel a chreigiau wyneb clogwyni, gan wahodd cwestiynau a chyfarfyddiadau chwareus ag ymwelwyr traeth chwilfrydig. Mae’r ddeialog, y syrpreis a’r rhyngweithio cymdeithasol wedi cyfuno â’i phrosesau stiwdio ei hun i helpu i lunio’r gweithiau Mae’r pigmentau a gasglwyd yn ystod y teithiau cerdded wedi’u labelu â’r union leoliad lle cawsant eu canfod, gan arwain at gasgliad o liwiau a gweadau, pob un â stori gyfoethog, lle-benodol, i’w gweu i mewn i’r paentiadau.

Mae curiad i’r gweithiau hyn. Maen nhw’n anadlu. Ar adegau yn anthropomorffig neu’n debyg i amdo, mae’r paentiadau’n adleisio’r cefnfor fel ‘ysgyfaint y blaned’ a haenau o graig waddodol fel mynwentydd cenedlaethau blaenorol o fywyd organig. Mae’r graig yn ailddigwydd fel motiff a throsiad ar gyfer parhad a diffyg parhad ar yr un pryd. Mae cydbwysedd deinamig ecoleg y môr a’r lan, yr amser dwfn a gywasgwyd o fewn yr haenau o graig a’r broses barhaus o newid ac erydiad sy’n diffinio ecoton yr arfordir bregus hwn oll yn cyfrannu at y sgyrsiau o fewn pob gwaith.

Mae’r broses lafurus o greu’r paentiadau hyn sydd ar yr un pryd wedi’u crefftio’n ofalus, ond hefyd yn anrhagweladwy ac yn hylifol, yn adlewyrchu’r berthynas ddynol ag arfordir. Mae Sara yn gweithio yn y stiwdio: rhan-artist, rhan-wyddonydd, rhan-ddaearegydd, rhan-gogydd, mwydo, malu, rhidyllu, sychu, cymysgu, arllwys, gwneud.

Penny Hallas

Mae Penny Hallas yn cynnal arlunio a phaentio wrth galon ei hymarfer, tra’n ymgorffori elfennau fideo, ffotograffiaeth a cherfluniol, yn aml ar ffurf gwrthrychau a ddarganfuwyd.

Mae Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog, Cymru, lle mae hi’n byw ac yn gweithio yn cael ei weld yn nodweddiadol fel safle o harddwch naturiol, ond eto mae’n frith o greithiau ac arteffactau gweithgaredd dynol o’r hen amser trwy’r chwyldro diwydiannol hyd heddiw. Mae ei hymarfer yn cynnwys cerdded y dirwedd a gwylio am weddillion gweithgaredd o’r fath, y mae llawer ohonynt, ar ôl mynd trwy drawsnewidiadau amser a chemeg, wedi caffael naws arbennig, bron fel gwrthrychau defodol. Mae’r gwrthrychau a’r strwythurau sydd wedi’u hail-destunoli, wedi’u gosod yn eu tirweddau cysylltiedig, yn dwyn i gof amser daearegol dyfnach yr isfyd a’r defnydd di-baid o’i adnoddau cudd. Ar yr un pryd, fel gweddillion sy’n cael ei daflu a’i anghofio, mae eu natur drylliedig eu hunain yn dod yn arwyddlun o’r trais cyflymol a gyflawnir yn erbyn natur gan weithredoedd dynol a symudiadau tuag at drychineb sydd ar ddod.

Yn blentyn, a fagwyd yn Leeds, rhoddwyd i Penny Myriorama Leigh/Clark o 1824 yn cynnwys cyfres o baneli ymgyfnewidiol y gellir eu haildrefnu i greu amrywiaeth bron yn ddiddiwedd o dirweddau. Roedd Myrioramâu yn adloniant poblogaidd ac yn fodd o ddysgu am estheteg tua 1800, yn union fel yr oedd twristiaeth yn datblygu ac fel yr oedd syniadau darluniadwy ac aruchel yn cael eu herio gan newidiadau mawr yn sgil chwyldro diwydiannol ac amaethyddol. Ond yn ogystal â phennu sut y caiff y dirwedd ei chenhedlu a’i chanfyd, gall celf hefyd wyrdroi tueddiadau i ‘arallu’ y tir. Mae ail-bwrpasu’r fformat hanesyddol hwn yn Connectives (Cysylltion) (2020) yn caniatáu amryfal ffyrdd o fyfyrio ar a rhannu cyfarfyddiadau personol, corfforol ac emosiynol ag ardal benodol iawn. Mae cyfuno a chymysgu naratifau a chyflwyno’n fwriadol elfennau o anghyseinedd ac anaddasrwydd yn ffordd o ymestyn sgyrsiau am werth, yn hanesyddol ac o ran gweithredu yn y dyfodol mewn cyfnod o argyfwng amgylcheddol ac ecolegol.

Nikta Mohammadi

Artist a chynhyrchydd o Iran yw Nikta Mohammadi sydd wedi’i lleoli yng Ngorllewin Swydd Efrog, sy’n gweithio ar draws delweddau symudol, perfformiad, sain a thestun. Mae ei hymarfer wedi’i wreiddio mewn breuddwydion. Mae’n archwilio’r berthynas rhwng personol a gwleidyddol, y tu allan, a’r tu mewn, preifat a chyhoeddus, dogfen a ffuglen. Mae hi’n gweithio gyda themâu dadleoli a cholled gydag agwedd chwareus at sut mae iaith yn cael ei hadeiladu a’i defnyddio yn ei gwaith. Ar hyn o bryd, mae Mohammadi yn adeiladu corff o waith sy’n ymchwilio i dirwedd wledig Prydain, gan herio ei ddelwedd fel gofod digyfnewid a heb ei gyffwrdd, lle mae amser yn llonydd, gan ymgorffori llenyddiaeth, chwedlau a defodau o Iran a Phrydain gydag ymagwedd ffurfiol ryngddisgyblaethol. Trwy’r corff hwn o waith, mae hi eisiau myfyrio ar ei phrofiad byw darniog fel allanwr.

‘Mae Windcatcher & Gargoyles (Daliwr Gwynt & Gargoiliau) yn dilyn cerddwr i fyny ac i lawr llwybr troellog, igam-ogam. Mae’n defnyddio llên gwerin arswydus fel lens i adrodd stori y crwydryn hwn ar ei thaith ryfedd ac anniddig. Cymerais fy man cychwyn o Zār, arferiad sy’n tarddu o ddiwylliannau Horn Affrica a’r Dwyrain Canol, sy’n personoli gwynt(oedd) fel ysbryd(ion) a all feddu ar fodau dynol. Gan dynnu ar destunau arswyd Iran ac Islamaidd, cyfosodais yr ymchwil hon â sawl chwedl le yn Swydd Efrog, gan weithio trwy fframwaith seicoddaearyddol. Creais y gwaith yn bennaf gan ddefnyddio ffotograffau llonydd sy’n cyferbynnu â dilyniannau fideo, animeiddio, perfformio a dawns.

Yn fwy na dim, mae’r gwaith yn canolbwyntio ar bwnc ‘arall’. Mae’n adlewyrchiad o’r profiad o fod yn allanwr. Mae Gargoiliau yn greaduriaid yn y canol, yn angenfilod/ bodau dynol wedi’u dal y tu mewn i’r waliau, yn gysylltu ein byd â’r byd cysgodol; Mae ein crwydryn yn cychwyn ar daith trwy ddaearyddiaeth ac amser, ysbryd a deunydd. Trwy ryngweithiadau’r crwydrwr hwn a’i hamgylchedd, roeddwn i eisiau creu drych cam yn adlewyrchu argraffnod ysbrydion y gorffennol, mae ymfudwyr yn eu creu ar dirweddau tramor.’

Detholwyr

Dewiswyd yr artistiaid ar gyfer yr arddangosfa hon gan Kathryn Campbell Dodd a Dr Robert Newell o blith rhestr hir o dros 500 o artistiaid a anfonodd gynigion ar y thema Cof i Dirwedd.

Mae Kathryn Campbell Dodd yn artist ac yn Swyddog Rhaglennu a Phartneriaethau ar gyfer Ymddiriedolaeth Genedlaethol Sir Gaerfyrddin a Cheredigion.

Mae Dr Robert Newell yn beintiwr, yn aelod o’r Academi Frenhinol Gymreig ac yn gyn Uwch Ddarlithydd yng Ngholeg Celf Abertawe.