Arddangosfa a lansiad llyfr o:
Gwlad y Newid: Straeon Brwydr a Chydsafiad o Gymru
Dyddiad: Dydd Sadwrn Hydref 1af 7yh – Hwyr
Ffi mynediad: £6 – Mae’r holl elw yn mynd i’r artistiaid a bydd copïau o’r flodeugerdd ar gael i’w prynu.
Mewn oes a ddiffinnir gan ryfel, protest a newid cymdeithasol, a yw’n bryd dyrchafu ein hanesion cudd, dychmygu dewisiadau amgen ysbrydoledig a dangos undod â’r frwydr ddiwylliannol dros ddemocratiaeth, rhyddid a chydraddoldeb?
Mae Oriel Elysium a Culture Matters yn eich gwahodd i noson o gerddoriaeth fyw, y gair llafar a mwy ar gyfer lansiad blodeugerdd a adolygwyd yn eang, Gwlad y Newid: Straeon Brwydr a Chydsafiad o Gymru (Land of Change: Stories of Struggle & Solidarity from Wales) i gyd-fynd â’r arddangosfa Gwlad y Newid sydd i’w gweld ym mar oriel elysium.
Fel cofnod o wrthwynebiad, mae Gwlad y Newid yn datgelu ac yn dathlu profiadau bywyd cyfoethog ac amrywiol pobl ddosbarth gweithiol, heb gynrychiolaeth ddigonol ac ymylol o Gymru.
Gan gynnwys cyfranwyr antholeg: Queen Niche, Sierra Moulinie, Rhoda Thomas, Tony Webb, Sierra Moulinié, Tim Evans, Krystal Lowe, Des Mannay, Summar Jade, Rebecca Lowe, Gareth Twammers, Tony Webb, Gwenno Dafydd, The Catalan aka Xavier Panadès i Blas, Raven H. Rose a Samantha Mansi.
Bydd y lansiad hefyd yn croesawu dwy o fenywod mwyaf drwg-enwog Cymru yn DnB, hip-hop a grime, Eris Kaoss a Missy G, yn ogystal â’r cerddor eclectig Peter Copper a’r artist gair llafar, Trudi Peterson.
Yn ogystal ag elfen ryngweithiol o gyfranogiad gynulleidfa, bydd yna perfformiadau fideo, wedi eu curadu gan y bardd a’r cyfrannwr blodeugerdd, Rhys Trimble.
Mae Culture Matters yn fenter gydweithredol a ariennir gan undebau llafur, sydd â’i gwreiddiau yn y mudiad llafur, ac ar wahân i reoli’r wefan maent yn cyhoeddi llyfrau ac yn rhedeg Gwobrau’r Celfyddydau mewn partneriaeth ag undebau llafur. Gan gyfuno ffaith, ffuglen, celf weledol a ffotograffiaeth mewn tapestri hyfryd o destun a delweddaeth, mae Gwlad y Newid yn cysylltu gweithrediaeth, awduraeth a mynegiant artistig.
Ebost: yourstoriesofwales@gmail.com
www.elysiumgallery.com
@gemhow @culturesmatter @elysiumswansea
Ymunwch â grwp Land of Change ar Facebook.
“Blodeugerdd fywiog sydd nid yn unig yn adlewyrchu’r gwahaniaethau mewnol o fewn cydsafiadau y dosbarth gweithiol yng Nghymru, ond sydd mewn gwirionedd yn cadarnhau ac yn datblygu’r amrywiaeth hwnnw yn ei chorws o leisiau gweledol a thestunol. Ymlaen!” Prof Daniel G. Williams
“Fy ngobaith yw y bydd y flodeugerdd yn cyrraedd cynulleidfa genedlaethol a rhyngwladol er mwyn ehangu dealltwriaeth o’r gymuned hon sydd yn aml wedi’i stigmateiddio.” Dr Rhea Seren Phillips, Nation Cymru
“Mae gwrthwynebiad a chreadigrwydd ym mhob un o’r gweithiau hyn, ac mae’r llyfr yn brawf positif o wahaniaeth, herfeiddiad a bywiogrwydd heintus lleisiau dosbarth gweithiol Cymru.” Mab Jones, Buzz Mag
“Mae Land of Change yn llyfr gwych, yn nodedig am ei neges o undod trwy amrywiaeth. Mae’r cyfranwyr i gyd yn mynnu gweithredu brys ar y lefelau annerbyniol o anghydraddoldeb cymdeithasol a rhaniad dosbarth.” Jim Aitken, The Morning Star
Am yr Artistiaid:
Mae Eris Kaoss (gynt: Little Eris) wedi’i arwyddo i Observance Records. Gydag 20 mlynedd o brofiad, mae hi’n DJ ar Only Old Skool Radio.
Gemma aka Missy G yw’r emcee DnB benywaidd cyntaf yng Nghymru, ac un o sylfaenwyr The Ladies of Rage. Gan alw am fwy o gynrychiolaeth fenywaidd, hi yw sylfaenydd Missy New Era: cydweithfa elusennol sy’n annog ac yn mentora artistiaid newydd.
Ganed Neelufur Adam, adnabyddir fel Nelly Adam aka Queen Niche ym 1985 yn Llundain a’i magu yng Nghaerdydd. Hi yw’r hynaf o 8 o frodyr a chwiorydd ac mae hi o dreftadaeth Kenya ac Indiaidd. Mae ganddi BSc mewn Gwyddor Biofeddygol ac mae ganddi gymwysterau CIPD. Mae hi’n gweithio ym maes Adnoddau Dynol yn y GIG ac wedi bod yn actifydd BLM ers mis Mehefin 2020. Mae Nelly yn actifydd Hawliau Dynol ac mae wedi siarad â Llywodraeth Cymru yn Senydd i fynd i’r afael â materion yn ymwneud â cherfluniau yng Nghymru, ac â’r Cenhedloedd Unedig i fynd i’r afael â materion cyfoes hiliaeth yng Nghymru. Mae Nelly hefyd yn arwain ac yn Hyrwyddwr Cydraddoldeb Hiliol ar gyfer Dim Hiliaeth Cymru. Mae hi hefyd yn aelod o grwpiau ymgynghorol y Coleg Brenhinol Drama a’r Celfyddydau, Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Is-grŵp Economaidd-Gymdeithasol Llywodraeth Cymru (REAP), Byddin Cymru a Grŵp Colegau NPTC i gynghori ar amrywiaeth, cynhwysiant a chydraddoldeb.
Mae H Raven Rose yn ystyried celf fel alcemi sy’n gallu glanhau cysgod isganfyddol cyn codi’r unigolyn i uchelfannau ymwybyddiaeth aruchel. Ei dull naratif yw storïwr siamanaidd ac mae ei ffuglen weledigaethol yn cynnwys symbolau ac elfennau sydd i fod i helpu darllenwyr a gwylwyr i fynd y tu hwnt i’r cyffredin, trawsnewid eu seice toredig yn gadarnhaol, neu ehangu eu hymwybyddiaeth. Yn ysgrifennwr-gyfarwyddwr, enillodd ei cherdd wedi’i pheintio mewn ffilm, Sacred Birthday, Sacred Wales—Pen-Blwydd yn Gysegredig, Cymru Sanctaidd, Wobr Arbennig gan Rheithgor Gwobr Barddoniaeth Darluniadol Gŵyl Ffilm Ryngwladol Cymru 2021. Yn 2018, saethwyd ei ffilm fer Super 8 Sleep Disturbance ym Mryste a’i dangos yn The Cube Microplex, UD. Llwyfannwyd ei drama Dark Eros, a addaswyd yn nofel ingol o’r un teitl, fel darlleniadau yn Los Angeles, ac roedd un ohonynt yn serennu Jessica Biel yn y brif ran fel Leila. Llwyfannwyd dyfyniad o fersiwn drama Sleep Disturbance fel darlleniadau yng Ngofod Creu Taliesin. Mae cyhoeddiadau diweddar yn cynnwys y ffeithiol greadigol, Waking up Wild a Snow, a gyhoeddwyd yn Tofu Ink Arts Press, a cherdd-eco, ‘23 Species from 19 State lost to extinction,’ a gyhoeddwyd yn rhifyn Gaeaf 2022 o In Parentheses.
Mae Krystal S. Lowe yn ddawnsiwr, coreograffydd, ysgrifennwr a chyfarwyddwr a ganed yn Bermuda ac sy’n byw yng Nghymru, gan greu gweithiau theatr ddawns ar gyfer llwyfan, gofod cyhoeddus, a ffilm sy’n archwilio themâu hunaniaeth groestoriadol, iechyd meddwl a lles, gan rymuso cynulleidfaoedd tuag at fewnsylliad a newid cymdeithasol. Mae hi’n artist sy’n ymroddedig i greu, perfformio, a chynhyrchu prosiectau i rymuso cymunedau, hyrwyddo’r Gymraeg, a chysylltu ei gwaith yng Nghymru â’i mamwlad, Bermuda. Ymhlith ei gredydau diweddar mae: Good Things to Come a gomisiynwyd gan Gwmni Dawns Cenedlaethol Cymru a Llenyddiaeth Cymru ar gyfer Cymru yn yr Almaen 2021; Somehow, a gomisiynwyd gan Music Theatre Wales; Complexity of Skin a gomisiynwyd gan y Space ar gyfer Culture in Quarantine y BBC; prosiect Intersectional Identities a ariennir gan Gyngor Celfyddydau Cymru, Llywodraeth Cymru, a Sefydliad Dawns Cenedlaethol Bermuda; The History of Us / Ein Hanes Ni, a ariannwyd gan Gelfyddydau Rhyngwladol Cymru a Bermuda Civic Ballet; Presenting Individual Identities, prosiect Ymchwil a Datblygu a ariennir gan Glwstwr; a Gwobr Datblygu Beacons 2021 ar gyfer Seven, a ariennir gan Rwydwaith BFI Cymru, Ffilm Cymru, a’r Loteri Genedlaethol.
Mae Rebecca Lowe yn newyddiadurwr, bardd, trefnydd digwyddiadau, ac actifydd heddwch y Crynwyr, wedi’i lleoli yn Abertawe, De Cymru. Roedd ei cherdd argyfwng hinsawdd ‘Tick, Tick’ yn enillydd Gwobr Gair Llafar Bread and Roses 2020. Mae ei barddoniaeth wedi cael sylw ar BBC Bristol, Gweithdy Barddoniaeth BBC Radio 4 a BBC Radio 3 ac wedi ymddangos mewn llawer o flodeugerdd gan gynnwys Red Poets, Blackheath Countercultural Review, ac Ymlaen/ Onward! blodeugerdd o farddoniaeth radicalaidd Gymraeg gan CUlture Matters. Mae cyhoeddiadau diweddaraf Rebecca yn cynnwys Blood and Water a gyhoeddwyd gan The Seventh Quarry (2020) ac Our Father Eclipse, a gyhoeddwyd gan Culture Matters (2021).
Ganed Tim Evans yn Llanelli ac mae bellach yn byw yn Abertawe. Bu’n gweithio fel athro a darlithydd a bu’n weithgar yn Undeb Cenedlaethol yr Athrawon (bellach NEU) a Chymdeithas Genedlaethol Athrawon mewn Addysg Bellach ac Uwch (yr UCU bellach). Yn 2011 sefydlodd Gymdeithas Goffau Streic Rheilffordd Llanelli 1911, sy’n nodi’n flynyddol lladd protestwyr gan filwyr Churchill a’r gwrthryfel a ddilynodd. Mae wedi ysgrifennu’n helaeth ar hanes Cymru, ac mae’n cyd-redeg Live Poets Society, grŵp barddoniaeth gwleidyddol sydd wedi’i leoli yn Abertawe. Mae’n sosialydd chwyldroadol ac yn aelod o Blaid Gweithwyr Sosialaidd Abertawe. Mae Tim hefyd yn wrth-hiliaeth gydol oes, ac yn actifydd yn y Gynghrair Gwrth-Natsïaidd, Rock Against Racism, Stand Up to Racism a Love Music, Hate Racism. Mae ei waith wedi ymddangos yn Planet, New Welsh Review, Red Poets, Poets on the Hill a’r International Socialism Journal (ISJ). Cyhoeddwyd ei erthygl ar syndicaliaeth Gymreig a’r Streic Combine Cambrian yn yr ISJ yn 2021. Cyhoeddwyd ei gasgliad barddoniaeth diweddaraf Bones of the Apocalypse gan Frequency House yn 2021.
Bardd o Gaerdydd yw Gareth Twamley gyda chefndir yn y celfyddydau perfformio. Cyn iddo datblygu i mewn i ysgrifennu ymddangosodd mewn nifer o sioeau teledu ac roedd ganddo rolau mewn dwy ffilm nodwedd. Ers 2017 mae wedi bod yn rhan annatod o’r sîn barddoniaeth leol ar lawr gwlad. Yn ogystal â pherfformio ei waith mewn lleoliadau lleol, mae Gareth wedi perfformio mewn sawl gŵyl yn y DU ac wedi ymddangos mewn cystadlaethau barddoniaeth perfformio gan gynnwys slam barddoniaeth The Frequency House, Abertawe. Mae’n adnabyddus am ei arddull ysgrifennu eclectig a’i draddodi cryf, yn amrywio o bync a gwleidyddol i ddyrchafol a’r dwysteimladwy. Mae Gareth hefyd yn rhith-awdur geiriau ar gyfer nifer o gantorion lleol ac artistiaid hip-hop ac mae’n parhau i ysgrifennu barddoniaeth bwrpasol ar gyfer priodasau, angladdau a digwyddiadau eraill. Ei hoff feirdd a dylanwadau lleol yw Ifor Thomas, Gemma June Howell, Will Ford, Zaru Johnson a Johnny Giles. Rhwng 2018 a 2020 dyfeisiodd a chyflwynodd Gareth ei ddigwyddiad meic agored ei hun Lyrical Miracles a hefyd curadu a chyflwyno digwyddiadau poblogaidd iawn Word Asylum a enillodd glod gan feirdd lleol a chynulleidfaoedd yr un fath. Ar hyn o bryd mae Gareth yn canolbwyntio ar ddatblygu ei arddull ysgrifennu ar y dudalen ac yn parhau i gynhyrchu gwaith gyda chyhoeddi bellach yn brif nod.
Magwyd Xavier Panadès i Blas mewn cefndir gwerinol a chafodd ei haddysgu i werthoedd chwyldroadol undod, cyfiawnder a rhyddid. Arweiniodd hyn at Xavier i gymryd rhan mewn mudiadau cymdeithasol-wleidyddol ac amgylcheddol ers canol yr 1980au. Yn wir, mae Xavier wedi bod yn allweddol wrth ryngwladoli diwylliant Tiroedd Catalwnia. mae wedi bod yn syfrdanu cynulleidfaoedd am yr 20 mlynedd diwethaf gyda’i berfformiadau ffrwydrol yng Nghatalaneg ledled y byd, sydd ddim yn syndod gan fod ysgrifeniadau Xavier yn amsugno’r darllenwyr yn llwyr. Cyhoeddir ei gerddi a’i straeon yn rheolaidd mewn cyfnodolion rhyngwladol ac yn arbennig mae ei gerddi yn The Ear of Eternity (Francis Boutle: 2019) yn brofiad o hunanddarganfyddiad lle mae’r artist yn mynd yn ddi-nod, yn sianelwr yn unig. Ar hyn o bryd mae Xavier yn gweithio ar gyfieithu a gosod cerddi cerddoriaeth gan Ramon Folch i Camarasa, recordio’r cerddi ar gyfer ei albwm nesaf, a recordio beirdd mewn Catalaneg, Castilaidd, a Saesneg ar gyfer y sefydliad di-elw Listen to Poetry.
Mae Rhys Trimble yn fardd niwroamrywiol, dwyieithog, athro, cyfieithydd, perfformiwr, beirniad, cerddor, artist sain, artist gweledol, siaman, pastynwr, artist perfformio, cyhoeddwr, golygydd ac actifydd a roddodd araith ym mhrotest Banthebill ym Mangor. Wedi’i eni yn Zambia, wedi’i fagu yn Ne Cymru ac yn byw yng Ngogledd Cymru, mae’n awdur tua 20 o lyfrau.
Mae Des Mannay yn aelod o deulu BAME a darddodd o ddociau Caerdydd. Yn actifydd cymunedol ers amser maith, ac yn gyn-stiward siop yn NALGO a’r GMB, mae wedi cyhoeddi erthyglau yn Socialist Worker, Socialist Review, ac roedd ar Fwrdd Golygyddol Welsh Socialist Voice byrhoedlog, yr ysgrifennodd hefyd ar ei gyfer. Mae hefyd yn fardd, a chyhoeddir ei gasgliad barddoniaeth cyntaf, Sod ’em—and tomorrow gan Wasg Waterloo Press. Ef yw cyd-olygydd cyfnodolyn barddoniaeth The Angry Manifesto ac enillydd cystadleuaeth farddoniaeth rethinkyourmind (2015). Daeth yn ail yng nghystadleuaeth farddoniaeth LIT-UP (2019), a chafodd ganmoliaeth uchel yng Nghystadleuaeth Farddoniaeth Celfyddydau Anabledd Cymru (2015). Enillodd Des y ‘Wobr Aur’ ar gyfer Gwobrau Llenyddol Dyfodol Creadigol (2015) a chyrhaeddodd y rhestr fer mewn 7 cystadleuaeth. Roedd yn feirniad ar gyfer Cystadleuaeth Barddoniaeth Valiant Scribe Vultures and Doves (UDA). Mae Des wedi perfformio mewn nifer o leoliadau/gwyliau ac wedi cyhoeddi mewn amrywiol gyfnodolion barddoniaeth. Ceir ei waith mewn 36 o flodeugerddi barddoniaeth.
Bardd radicalaidd yw Rhoda Thomas, wedi’i lleoli yn Abertawe, lle mae’n byw gyda’i phartner a dwy gath. Yn wreiddiol o Lundain, mae hi wedi ymgartrefu yng Nghymru ers 40 mlynedd, gan gyfrannu at hyfforddi gweithwyr cymdeithasol, cynghorwyr a meddygon fel seicolegydd a chymdeithasegydd. Mae hi wedi dal swydd gydag undebau myfyrwyr a llafur a gyda Tim Evans, mae’n cynnull Gŵyl Goffau Streic y Rheilffordd Llanelli 1911, sy’n prysur ddod yn ddigwyddiad rheolaidd yng nghalendr yr undebau llafur. Mae hi’n un o sylfaenwyr Live Poets Society, sy’n dod â beirdd o bob rhan o dde Cymru at ei gilydd ar gyfer gweithdai a digwyddiadau meic agored. Yn aelod o’r Blaid Gweithwyr Sosialaidd, mae’n rhoi sgyrsiau ac yn ysgrifennu ar bynciau fel bywydau chwyldroadwyr benywaidd a’r niwed i’n hiechyd gan y diwydiant bwyd. Mae hi’n darllen yn rheolaidd mewn grwpiau barddoniaeth a digwyddiadau. Hi yw awdur ‘Survive and grow in difficult times’ a cheir ei barddoniaeth mewn blodeugerddi diweddar, yn Red Poets, ac yn ei chasgliadau barddoniaeth. Yn y darn rhyddiaith hwn mae’n ysgrifennu am yr heriau y mae wedi’u hwynebu mewn bywyd fel menyw dosbarth gweithiol, a gwerth undod.
Mae Sierra Moulinié yn fardd queer a anneuaidd 35 oed a aned ac a fagwyd ar stad cyngor yn Ne Cymru. Maent yn ysgrifennu’n bennaf am eu brwydrau ag iechyd meddwl, yn ogystal ag am faterion a phroblemau LHDT yn y gymdeithas fodern, ac yn aml yn perfformio mewn digwyddiadau meic agored lleol.
Mae Summar Jade yn artist perfformio 28 oed. Fe’i magwyd mewn tai cyngor ac yna o un ar bymtheg oed fe’i magodd ei hun, gyda chymorth staff cymorth cyntedd Cymdeithas Tai Gwalia a Llety Llanelli, y mae hi’n dragwyddol ddiolchgar iddynt. Ei hysgogiad creadigol yw mynegi ei thrawma a’i hemosiynau i ysbrydoli eraill i wneud yr un peth.
Cafodd Tony Webb ei eni a’i fagu yn rhanbarth yr Ochr Ddwyreiniol o Abertawe, ‘lle roedd ei fro diwydiannol’. Mynychodd Ysgol Iau Cwm ac Ysgol Cefn Hengoed yn Winchwen/Bonymaen ac roedd yn anobeithiol ym mhob pwnc heblaw Saesneg. Ysgrifennodd ei stori gyntaf yn 10 oed. Mae ei waith wedi’i gyhoeddi’n eang. Mae hefyd yn leisydd/ chwaraewr gitâr ac yn ganwr yn y band Gwerin/Roc adnabyddus o Abertawe, Sparrow Lane. Mae’n sosialydd ymroddedig a hoffai weld Cymru sosialaidd annibynnol.
Mae Gwenno Dafydd wedi bod yn actores, cantores ac awdur proffesiynol ers 1980 gan weithio ym myd teledu, radio, theatr, cabaret, Theatr mewn Addysg a chyngherddau ledled Ewrop, Los Angeles ac Efrog Newydd, ond yn bennaf yng Nghymru. Mae hi hefyd wedi cael gyrfa gyfochrog mewn rhannu gwybodaeth ers 1998 gyda ffocws ar Gydraddoldeb, Amrywiaeth a Hyfforddi Arweinyddiaeth. Mae hi’n gweithio’n fyd-eang trwy Zoom fel Prif Hyfforddwr Siarad Cyhoeddus ac yn cyfrannu’n helaeth at bodlediadau byd-eang ar amrywiaeth o bynciau yn ymwneud â rheolaeth a menywod yn y gweithle. Hi yw awdur Stand up & Sock it to them Sister. Funny, Feisty Females (Gwasg Parthian 2016); sioe un fenyw am Edith Piaf o’r enw No Regrets a gyhoeddwyd yn One Woman One Voice (Gwasg Parthian 2000 & 2005); drama lwyfan, am Ryfel y Falklands, dan y teitl Paying the full Whack; sgriptiau niferus i blant mewn cynyrchiadau Theatr mewn Addysg; wyth darn o farddoniaeth plant a gyhoeddwyd yn y gyfres Llyfrau Lloerig (Bonkers Books) (Gwasg Carreg Gwalch); a Santa ar Streic? (Santa on Strike?) ar gyfer BBC Radio Cymru.
Mae Samantha Mansi yn fardd ac actifydd asgell chwith LHDTCRA+, o Abertawe, sydd ar hyn o bryd yn astudio ar gyfer MA mewn Ysgrifennu Creadigol. Mae’n gweithio i POBL ac yn paratoi i lansio busnes cerdded a gwarchod cŵn yn ardal Abertawe. Mae Samantha wedi bod ar daith iachâd o gael ei diwyllio, gan oroesi trawma o gam-drin gydag iachâd mewnol plentyn, y mae ganddi gryn arbenigedd a gwybodaeth ohono. Cymerodd ran ym Mhasiant Miss Mystic yn 2021, gan ennill y teitl Mystic Ambassador, ac ymddangosodd yn y calendr elusennau cyfagos. Ar hyn o bryd mae Samantha yn ysgrifennu nofel am ei goroesiad ac yn gobeithio ei chyhoeddi y flwyddyn nesaf.