Oriel Dau / Gallery Two
Lianne Morgan: Byd Dirgrynol
Rhagolwg: Dydd Gwener 14eg Tachwedd, 7yh
Mae’r arddangosfa’n parhau tan ddydd Sadwrn 20fed Rhagfyr
Oriel ar agor o Ddydd Mercher i Ddydd Sadwrn 11yb i 6yh
Mae Byd Dirgrynol yn archwiliad artistig a gwyddonol o sut rydym yn cysylltu ac yn cyfathrebu â’n gilydd a chyda’n hamgylchedd heb ddefnyddio iaith lafar. Mae’r gwaith yn gwahodd cynulleidfaoedd i brofiad trochol lle mae cysylltiad yn cael ei fynegi trwy ddawns, cerddoriaeth, gwneud marciau, bwriad egnïol, a sain. Trwy blethu symudiad a dirgryniad ynghyd, mae’r darn yn creu gofod cyseiniant a rennir sy’n mynd y tu hwnt i eiriau.
Nodwedd ganolog o’r prosiect yw defnyddio gwisg haptig dirgrynol, gan ganiatáu i gyfranogwyr nid yn unig glywed sain ond hefyd ei deimlo. Mae’r dechnoleg hon yn cyfieithu amleddau sain yn deimladau corfforol, gan drawsnewid gwrando yn brofiad corff llawn. Yn y modd hwn, mae sain yn dod yn bont rhwng celf a gwyddoniaeth, gan ddatgelu y gall cyfathrebu ddigwydd ar lefelau cynnil, yn aml yn anweledig.
Wrth ei wraidd, mae’r gwaith yn tynnu sylw at y syniad bod dirgryniad yn iaith gyffredinol. O fewn ein cyrff, rhwng bodau byw, ar draws y Ddaear, a thrwy gydol y cosmos, mae cyfnewid cyson o wybodaeth ddirgrynol. Mae gan ein celloedd, y Ddaear ei hun, a’r Bydysawd ehangach i gyd lofnodion dirgryniadol gwahanol, gan osgiliadu gyda’i gilydd fel offerynnau mewn cerddorfa enfawr. Mae gwyddoniaeth yn dweud wrthym fod y glust ddynol fel arfer yn canfod synau o fewn yr ystod o 20 Hz i 20,000 Hz. Ac eto, mae cyseiniant naturiol y Ddaear – a elwir yn gyseiniant Schumann – yn dirgrynu ar amleddau llawer is, rhwng 7.83 Hz ac 20 Hz. Er nad yw’r glust ddynol yn gallu eu clywed, nid yw’r dirgryniadau dwfn hyn y tu hwnt i’n canfyddiad. Gall ein cyrff eu teimlo, eu hamsugno gan ein celloedd, a’u synhwyro fel rhan o’n cysylltiad egnïol â’r byd.
Trwy Fyd Dirgryniadol, gwahoddir cynulleidfaoedd i diwnio i’r dimensiwn cudd hwn o gyfathrebu. Mae’r profiad yn annog newid mewn ymwybyddiaeth, gan ofyn inni gydnabod y ffyrdd cynnil ond pwerus yr ydym bob amser mewn deialog â’r amgylchedd a chyda’n gilydd. Trwy gamu y tu hwnt i iaith i ddirgryniad, rydym yn dechrau dod ar draws y byd fel maes byw, atseiniol – un sy’n ein llunio’n gyson, ac un yr ydym yn ei lunio’n barhaus yn ôl.
Bywgraffiad yr Artist
Dechreuodd Lianne ei bywyd gwaith fel Prentis mewn Cwmni Peirianneg Strwythurol, astudiodd am BTEC a HNC mewn Peirianneg Strwythurol. Aeth Lianne ymlaen i weithio fel Drafftsmon yn bennaf gan ddefnyddio’r hen dechneg o arlunio’r cynlluniau â llaw ar fwrdd arlunio. Yn niwedd yr 80au dechreuodd y diwydiant symud ymhellach i ddefnyddio Technoleg a Dylunio â Chymorth Cyfrifiadur ond bryd hynny, roedd y rhaglenni’n sylfaenol iawn ac yn cymryd llawer o amser. Teimlai Lianne fod Technoleg yn cymryd i ffwrdd yr agwedd gorfforol pen i bapur i’r crefftwaith, felly ym 1990 cymerodd naid o ffydd a gadawodd ei swydd ddyddiol i ddilyn ei huchelgais o ddod yn gantores/ gyfansoddwraig broffesiynol. Ar ôl bod yn rhan o’r byd gerddoriaeth ers 12 oed roedd ganddi bortffolio o waith eisoes. Daeth yn gantores/ gyfansoddwraig broffesiynol, gan ryddhau caneuon ac albymau yn y siartiau a’r siartiau dawns o 1992 i 2012.
Ar ôl blynyddoedd o deithio a gyrfa lwyddiannus fel cantores, gweithiodd i raglen datblygu cerddorol a redir gan y llywodraeth o’r enw Cynigiad Newydd i Gerddorion (New Deal for Musicians). Rheolodd ddatblygiad cerddorion/ cyfansoddwyr caneuon/bandiau/DJs a chantorion newydd a rhoi’r gefnogaeth a’r hyfforddiant angenrheidiol iddynt i ymuno â’r Diwydiant Cerddoriaeth fel gweithiwr proffesiynol.
Yn 2001 sefydlodd Lianne ysgol berfformio o’r enw Stage C.A.M.P, Academi Cerdd a Pherfformiadau Caerdydd (Cardiff Academy of Music and Performances). Rhoddodd y prosiectau a greodd hi gyfleoedd i bobl ifanc ysgrifennu a llwyfannu eu sioeau cerdd eu hunain o dan arweiniad gweithwyr proffesiynol o fewn y diwydiant cerddoriaeth. Aeth y cwmni o nerth i nerth a helpodd i ddatblygu sioeau cerdd a pherfformiadau gyda dros 3000 o bobl ifanc rhwng 7-18 oed.
Rhwng 1998 a 2016 datblygodd a chyflwynodd Lianne lawer o brosiectau Celf Greadigol a Cherddoriaeth ar gyfer Elusennau, Cyrff Ariannu, Rhaglenni a Redir gan y Llywodraeth, Ysgolion, a Sefydliadau Addysgol eraill, gyda’r nod o ddarparu sgiliau a chymwysterau o fewn y Celfyddydau Creadigol a Cherddoriaeth yn ogystal â gwella Iechyd Meddwl a Llesiant.
Yn 2012, cafodd Lianne ddiagnosis o gyflwr prin o’r enw Dysffonia Spasmodig, a effeithiodd ar ei lleferydd ac a wnaeth gyfathrebu’n anodd iawn. Gorfododd y profiad hwn iddi gymryd seibiant o’i gyrfa addysgu a chanu a’i harwain yn ôl at ei chariad at Gelf. Daeth yn fyfyrwraig a dechreuodd ar Gwrs Sylfaen mewn Celf a Dylunio. Heb wybod i ble y byddai’r wybodaeth newydd hon yn ei harwain, parhaodd â’i haddysg a symud ymlaen i BA(anrh) mewn Celfyddyd Gain ac yna ymhellach ymlaen i radd meistr mewn Celfyddyd Gain.
Ail-daniodd datblygiad Lianne o fewn Celfyddyd Gain ei hangerdd dros sain a dechreuodd daith o ddarganfod ac ymchwilio, gan ddelweddu sain, a thrawsosod sain yn ddelweddau. Dywed Lianne “Nid gair yw’r unig ffordd yr ydym yn cysylltu neu’n cyfathrebu, rydym yn cysylltu ac yn cyfathrebu trwy iaith gyffredinol amledd a dirgryniad. Y gofod negyddol yw lle mae’r rhwydweithiau, y cysylltiadau a’r cyfathrebu’n digwydd, nid yw’r llygad dynol wedi’i ddatblygu i’w ddadgodio a’i ddelweddu, fel artist dyma fy amcan.”
Rhagolwg: Dydd Gwener 14eg Tachwedd, 7yh
Mae’r arddangosfa’n parhau tan ddydd Sadwrn 20fed Rhagfyr
Oriel ar agor o Ddydd Mercher i Ddydd Sadwrn 11yb i 6yh